Spergebied is die Brixton Moord & Roof Orkes se eerste album, wat in 2002 deur Rhythm Records vrygestel is. Die CD is nie meer in die handel beskikbaar nie, maar kan nog van die web afgelaai word.
Rhythm Records se mediaverklaring vir die vrystelling van die CD in 2002:
Die Brixton Moord & Roof Orkes se Debuut-CD, “Spergebied”, word Vrydag, 3 Mei by The Bohemian in Richmond gelaunch. Nog ‘n Brixton band, Damn the Icbergs, sal by die geleentheid optree.
“Spergebied” word deur Rhythm Records versprei. Die produksie is deur Paul Riekert van Battery 9-faam behartig, en is tussen November 2001 en Januarie 2002 by RP Studios (M3) en One-F Studios in Johannesburg opgeneem. Die CD bevat ‘n aantal gunstelinge van die band se songs wat handel oor “heel alledaagse” onderwerpe soos oorlog, misdaad, dwelms, drank, emigrasie en road rage. Hulle enigste liefdeslied, “Witwolke”, is ook op die CD beskikbaar.
“Ons hou die songs oor seks, soos ‘Sussie se Sweep’ en ‘Wie is Lisa Forward?’ maar vir ons volgende CD,” sê Roof Bezuidenhout, sanger en kitaarspeler: “Ons wou ook nie te vinnig ‘n CD uitbring nie. Ons dink dis belangrik om eers self jou musiek na die mense toe te vat om te sien wat hulle daarvan dink. Maar nou begin hulle te veel moun omdat ons nog nie ‘n CD het nie.”
Die band is pas terug in Johannesburg na ‘n aantal landwye optredes, insluitende die Jack Daniel’s Deconstruction Music Festival naby Nigel, die Willie Smit Festival by Oppikoppi in Northam, en Kaktus op die Vlaktes en die Tassenberg Stalteater by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees in Oudtshoorn.
Die Brixton Moord & Roof Orkes is een van ‘n nuwe generasie Afrikaanse rock bands wat volg in die spore van mense soos Koos Kombuis, Valiant Swart en Johannes Kerkorrel. Soos Pieter Redelinghuys in Insig (Desember 2001) skryf: “Vandag se kragtige Afrikaanse musiekgroepe gee Afrikaans skop in rock, pop, folk, hip-hop, punk en selfs boeremusiek en ghoema.” Hy noem Diff-olie, Gramadoelas, Beeskraal, Plank, Brixton Moord en Roof Orkes, Spinnekop, Akkedis, Duusman, Brasse Vannie Kaap, en Battery 9 as voorbeelde.
Op die oomblik bestaan die band uit Brixton Barnard op baskitaar, Moord Greeff op tromme en brandewyn, Roof Bezuidenhout op stemme en kitaar, en Kapelaan Pat Plank op lead kitaar. Musikaal wissel die band se styl tussen melancholiese folk-klanke van songs soos “Asyn” en “Geraamtes in jou kas”, tot die harde rock van “Road Rage” en “Brixton-dae”.
“Dit kan sommige mense afsit,” sê Inspekteur Mary Martins-Engelbrecht oor die gevaar dat die Brixton Moord & Roof Orkes dalk verkeerdelik met die polisie verbind kan word. Sy het die band al op “Geraas” gesien (Beeld, 27 Desember 2000). Ongelukkig maak sommige mense nog die fout om te dink die Brixton Moord & Roof Orkes is ‘n polisie-blaasorkes, in plaas van die Afrikaanse rock band van Johannesburg wat hulle wél is.
“Dit is vir ons baie snaaks dat die eenheid óns naamgenoot is,” sê Moord Greeff, die band se tromspeler en skrywer van sommige van hulle lirieke. Intussen is die polisie se Brixton Moord en Roof Eenheid gesluit om plek te maak vir die Johannesburgse Ernstige Gewelddadige Misdaad Eenheid.
Die band is einde 1999 deur Roof en Moord in Brixton begin toe hulle by die Abelarde Sanction begin optree het. (Dit het gehelp dat dit binne kruipafstand van beide se huise is). Die Abelarde Sanction is ‘n berugte kroeg in Brixton waar vele bands hulle tande op die live scene slyp. Sommige van hulle, soos Sunways, Karen Zoid, en Zen Arcade, is nou al bekend, maar baie ander is net eenvoudig só underground dat hulle waarskynlik nooit tot ‘n groter mark sal deurdring nie.
Gelukkig het die Brixton Moord & Roof Orkes vinnig vooruit gegaan, en reeds in April 2000 vir die eerste keer by die Oppikoppi Easter Festival opgtree. Sedertdien het hulle nog drie keer by Oppikoppi gespeel. Benewens ‘n verskyning by Aardklop in Potchefstroom, sluit ander venues waar hulle die afgelope twee jaar opgetree het Up The Creek (Hatfield, Pretoria), Bugsy’s Beat Bar (Randburg, Johannesburg), Cool Runnings (Wonderboom, Pretoria), The Nile Crocodile (Lynwood, Pretoria) en Oppistasie (Sannieshof) in. Hulle het ook al verskynings gemaak op TV programme soos “Geraas”, “Kwêla” en “Draadloos”, en (meestal) gunstige artikels in publikasies soos Beeld, JIP, Insig, The Wire, De Volkskrant, en die Burger losgeslaan.
Uittreksels uit resensies:
Afrikaans music in the folk or folk/rock style has been around for ages, producing excellent song writers like the superb Koos du Plessis and Koos Kombuis, reflecting many aspects of life in South Africa. This album carries on in that fine tradition. Spergebied (restricted or no-go area) is an incredibly frank and honest look at Joburg and its people, particularly those living in the south. No-go areas of the human psyche, despair, hope, deterioration, love and violence are confronted with humour, anger, irony and sensitivity using brilliant imagery. Die Geraamtes in Jou Kas takes an evocative look at the township war and the effect it has left on the young conscripts in the Casspirs. Don’t let me give you the impression that this album is all doom and gloom. There is a great balance and serious fun, some great lines and good music that will leave you wondering when the next Brixton Moord en Roof Orkes CD will be coming out.
– Etienne Creux, Pretoria News, 21 August 2002
Hoor die sirenes van een nul trippel een / hoor die skote in Westbury klap / die sente van ‘n bedelaar, die rande van ‘n pusher / koop nie die vrede wat ons almal voor wag… want soos al die dae, al die dae / soos al die dae was vandag maar kak… Só sing Roof Bezuidenhout op “Brixton Dae”, een van twaalf snitte op die Brixton Moord en Roof Orkes se treffende debuut-CD, “Spergebied”. Daar is volop verwysings na lewe in die stad – misdadigers, padvarke, drank- en dwelmlustiges, geldwolwe en sukkelaars skuur skouers en kry lewe op snitte soos “Geen Land”, “Road Rage”, “Dronk op jou eie”, “As die yuppies jodel” en “Sewe rand vir die maand”. BMRO se rock het egter sy voete geplant is sterk folk-elemente. Dis op enkele snitte waar die angry rockdraak sy vuur spuug (vernaam “Road Rage”). Die res is akoesties van aard en dus sag genoeg om met oorgawe na BMRO se priemende lirieke te luister. “Spergebied” is ‘n knap debuut, ondanks die feit dat dit situasies en plekke skets wat plattelanders en diegene buite die geteisterde grense van Egoli dalk vreemd of onbekend sal vind. Die aggressie sou meer woema gehad het met ‘n elektriese kitaar in die groep (wat ná hierdie opname wel gestalte gekry het in die vorm van Pat Plank). Die vooruitsig laat ‘n mens uitsien na BMRO se opvolg-CD, want Afrikaanse rock het liriekskrywers soos hierdie nodig.
– Pieter Redelinghuis, Insig
Firmly in the middle of the new wave of Afrikaans rock bands, BMRO plays driving folk rock – kind of like Koos du Plessis had he ever heard Nirvana. Yes, they’re really from Brixton, and with the bearded Andries Bezuidenhout at the helm and the eclectric Esme Eva Kwaad as occasional sidekick, they’re becoming a live act to be reckoned with. Their debut album is uncomplicated in sound an filled with great songs (good lyrics is one of their hallmarks) about women, drinking, Jo’burg, yuppies, road rage and life in general. ‘Brixton-dae’ is a classic already, with our heroes waiting for ‘beter dae, want vandag was kak.’ ‘Geen Land’ looks beyond SA’s kak and crime to possible saviours, while ‘Dronk Op Jou Eie’ explores the familiar beauty of getting drunk on your own: ‘Ek wil hurk in die gorrel van ‘n bottel/ Ek wil skuil in die stilte tussen teue.’ On the whole, music that will make you feel better the moring after you did something reprehensible.
– Toast Coetzer, SL Magazine, Desember 2002/Januarie 2003
Every now and then (quite often, actually) I get tired of listening to songs about Nashville, Tennessee, New York, New York, Route 66 and the Vietnam war. Loud applause greets Bruce Springsteen everytime he sings about his Jersey Girl and being Born in the USA. But these (and other) songs mean very little to a born and bred South African like myself. Where are the songs written from the South African perspective about life and living in South Africa? Well, actually there are plenty. A few recent English-speaking (or should that be singing and rapping) artists, like Moodphase 5ive and Syd Kitchen, sing about life as it really is in South Africa, but if you really want songs about Jeffreys Bay, driving through the Karoo, Port St Johns, buying drugs in Stellenbosch and picking up girls from the Strand, listen to the Afrikaans rock poets. There are far too many to name here, but one of the newest Afrikaans rock bands to sing about real life in South Africa are the Brixton Moord en Roof Orkes (Brixton Murder and Robbery Band). To quote their website: “Brixton” here does not refer to the Brixton in London, but to a suburb of Johannesburg, South Africa. The name of the band refers to a notorious police unit (now disbanded), that was stationed in the suburb… On their debut album ‘Spergebied’ (Restricted Area) they sing about the dark side of South Africa, based on their own very real experiences. There are songs about living and jolling in Brixton and Melville (Brixton-Dae), the merits of getting drunk on your own (Dronk op jou eie), road rage (err, Road Rage) and a song for those that leave SA for greener pastures (Geen Land). And I love those little soundbites that link the songs: “this is the final call for passengers Barnard, Greef and Bezuidenhout delaying British Airways flight to London…” and “you have no new messages”. ‘Geraamtes in jou kas’ is about the nightmares that are suffered by the soldiers that had to go into the townships to “maintain the peace”. “Jy onthou die vure/ en die wiele van ‘n Casspir/ en die reuk van brandende rubber/ deur die neus van jou gasmasker”. This is not a very cheerful album on the lyrical side, but the music really rocks. So, to mis-quote Syd (Kitchen, not Barrett), this CD is not for sissies, but the brave listener who ventures into this Restricted Area will be rewarded with some very unrestricted Afrikaans Rock.
– Brian Currin, SA Rock Digest, April 2002
Terug in skubbe is die Brixton Moord & Roof Orkes se tweede CD, wat in 2004 by Rhythm Records verskyn het. Die ballade “Fortuinverteller” was darem kalm genoeg om op RSG se playlist te beland, maar die res was te rof. Mense het al verkeerskaartjies gekry terwyl hulle na “Spoed” luister en “Paul van der Zandt” is ʼn immergroen crowd favourite. In 2021 is die album as remastered weergawe vir streaming uitgereik, met twee nuwe akoestiese weergawes van “Vis” en “Dagboek van ‘n swerwer” as bonus tracks.
“Wie wil nou ‘n mens wees?” vra Moord Greeff in “Vis”, die eerste lied op die Brixton Moord & Roof Orkes se jongste album, Terug in Skubbe. Daar sal sekerlik stemme opgaan van skepsels wat mens wíl wees juis omdat dit vir óns ore is dat die musiek van hierdie album bedoel is. Dis net ménse wat sal verstaan waaroor die seer en die soet in die lirieke gaan. Visse, honde en voëls het voorregte, maar musiekwaardering is nie een daarvan nie. Hierdie album laat ‘n mens opnuut wonder oor rockers se intense kennis van die lewe… Greeff ruk lirieke soos dié in “Vis” uit en verwoord die universele wens om aan die daaglikse sleur van menswees te ontsnap. Roof Bezuidenhout maak dit in “Spoed” duidelik waarom almal altyd jaag. Die duiwel haal jou in as jy stil raak… Brixton Barnard is klaarblyklik ontstig oor alledaagse dinge, in ligter trant ook oor die rookverbod in winkelsentrums. Dan lewer hy snydende sosiale kommentaar met “Trane van ‘n Terroris” en vlek die gedagtes van ‘n “Stil Ou” met depressie en moordgedagtes oop. Hy is ook die skepper van die tragiesmooi geskiedenis van “Paul van der Zandt”… In die geheel het hierdie (die groep se tweede) album se musiek meer verskeidenheid as die eerste, wat hoofsaaklik folk-rock bevat… Hul aanslag wys kennis en begrip van poësie en kombineer dit op unieke wyse met die musiekgenre wat hulle gekies het.
– Mariana Malan, Die Burger, 11 Maart 2005.
Terug in skubbe is ‘n tema wat gaan oor omgekeerde evolusie. Soos die meeste songs op die album gaan dit ook oor persoonlike verval en agteruitgang, terwyl die tunes terselfdertyd die mooi daarin probeer raaksien. Gekompliseerde songs wat smag na die ongekompliseerde. Dis min of meer die uitgangspunt. Wanneer jy na dié band se goed luister, gaan dit nie anders kan as om te dink aan ‘n besonderse eiesoortigheid nie. Dit is ouens wat weet hoe om te jol, maar ook weet wat hulle uit hul musiek wil hê. Sover soos true school gaan, is jy hierso op die regte pad.
– Angola Badprop, Beeld, 18 April 2005.
To bring out a great first album is wonderful but to sustain that growth and creativity and come up with an even better second album (albeit more than two years later) is impressive… With all the social commentary and insights of their excellent first album Spergebied, the new album is much tighter, with a harder edge, in music as well as the lyrics. The brilliant imagery, which is at times cutting, humorous or cynical but never bland, explores the human psyche, especially the darker side… While the powerful poetry of Brixton Moord & Roof Orkes’ lyrics is probably their best feature, it is the beautiful tunes and arrangements with great vocals that complete the whole package to make this very fine album.
– Etienne Creux, Pretoria News, 20 April 2005
Die verskillende stemme is wat die CD laat werk. Nie noodwendig sangstemme nie (maar dié is daar ook). Eerder stemme wat iets te sê of te vertel het, iets wat nog nie tevore gesê of vertel is nie. Terug in skubbe is ‘n lieflike CD. Die grootste gros in hardekoejawel-rock. “Vis”, “Spoed”, “Sussie se sweep” en “Terapie” staan uit. Maar daar is ook dié wat die vrug van folk en country pluk. Bowenal soek ek die Afrikaanse tunes wat vanjaar by songs soos “Lisa Forward” en “Trane van ‘n terroris” kan kers vashou. Terug in skubbe is ‘n juweel.
– Pieter Redelinghuis, Insig, Mei 2005.
Die manne van die Jo’burg Afrikaanse underground het weer gedeliver en ‘n CD uitgebring waarvoor heelwat ander moet terugstaan. Terug in skubbe is ‘n tema van omgekeerde evolusie, maar dui eintlik op ‘n hunkering na eenvoudigheid in ‘n goor samelewing… Ander Afrikaanse bands gaan beslis ‘n paar tips in songwriting kan vang.
– Angola Badprop, Beeld, 2 Mei 2005.
Brixton Moord en Roof se musiek dra ou, afgeleefde Cats; groet jou met ‘n ghrieserige hand en ruik effens na sweet en ou whiskey. Dis liedjies oor middelklas- en minder-as-middelklasmense in middelklas- of minder-as middelklasbuurte en die middelklas- of minder-a smiddelklasdinge wat hulle doen. Die liedjie waaruit die CD-titel kom, Vis, verwys na ‘n gedig van D.J. Opperman waarin dit gaan oor die vrees om die evolusieleer mis te trap en ‘n paar trappe te gly. In Vis gaan dit egter juis oor iemand wat moeg is daarvoor om ‘n siel te hê, wat vra “wie wil nou ‘n mens wees?”. Daar’s vrek mooi liedjies soos Fortuinverteller en Salome se lot op hierdie album, maar dis veral op gatskop-liedjies soos Trane van ‘n terroris en Spoed (my persoonlike gunsteling) dat Brixton Moord en Roof behoorlik wys wat in hom steek… Wees gewaarsku, die lirieke is nie vir sensitiewe luisteraars bedoel nie. Daar’s rowwe verwysings na rowwe meisies (soos “Sussie van Sannieshof” wat nie donkies aanjaag met haar sweep nie) en rowwe ouens (soos die ou wat al twaalfuur bedags in die kroeg met sy “sielkundige” sit en gesels – “sy naam is Jack en sy van is Daniels”) wat rowwe dinge doen (soos om bouncers met bakstene by te kom)… Kry dit as jy nie bang is vir musiek wat ‘n effense ghriessmaak in jou mond laat nie…
– Jaco Jacobs, Volksblad, 9 Mei 2005
Brixton Moord & Roof Orkes haat dit as mens hulle die Afrikaanse rockgroep met ‘n gewete noem… Maar dis waar. Terug in skubbe is hul beste album tot dusver, hoofsaaklik vanweë die baie afwisseling wat produksie en musiek betref… BMRO rock hier harder as ooit tevore. Maar onthou ook om te luister wat hulle sê.
– Dirk Jordaan, Beeld, 11 Mei 2005.
BMRO extend their survey of South Africa’s psycho-geography with Terug In Skubbe. With their driving garage blues rock blow-outs (“Vis”), pastoral luisterliedjie pit stops and gothic rock overhauls of Koos Doep ballads (“Dagboek van ‘n Swerwer”), the cult Afrikaans rock outsiders percolate a potent post-Voëlvry brew.
– Miles Keylock, CD Wherehouse, Mei 2005
“Bleek Berus” is tussen 2007 en 2009 in Johannesburg deur Drikus Barnard opgeneem en gemeng, behalwe “Die laaste brandwag”, wat in 2004 deur Paul Riekert opgeneem en gemeng is.
Woorde en musiek deur Andries Bezuidenhout, behalwe “Die laaste brandwag” deur Andries Bezuidenhout/tradisioneel. “Mombak se sin” verwys na die “Pikaninie-wiegelied” deur Walter Spiethoff.
Verwerkings deur Drikus Barnard en Andries Bezuidenhout, behalwe “Die laaste brandwag” deur Andries Bezuidenhout en Paul Riekert.
Meester deur Paul Riekert.
Musikante: Drikus Barnard, Andries Bezuidenhout, Karla du Plessis, Andrew Evans, Joanne Jaques, Pat Plank, Paul Riekert, Jan Swart, Marissa West.
Opgedra aan medelede van die voormalige Brixton Moord & Roof Orkes: Ockert Greeff, Steve Savage, Drikus Barnard, Pat Plank en Andrew Evans. En natuurlik Esmé Evakwaad. Dankie aan KykNet vir finansiële ondersteuning vir die opname van “Die laaste brandwag” vir die reeks “Die liedjies wat ons ken” (2004). Spesiale dank aan Fanie Grové vir finansiële en familiale ondersteuning.
Uittreksels uit resensies van “Bleek Berus”:
“ ‘Modest’ is the best word to describe Andries Bezuidenhout. Throughout our two-hour interview he constantly tries to downplay the importance of his work as a singer/songwriter, as someone who carried the Voëlvry spirit into the 21st century. But for me Andries is one of the most exciting and versatile characters in the alternative Afrikaans scene. Many will know him as the singer of the now defunct Brixton Moord en Roof Orkes. But he’s also a sociologist at Wits University and a columnist for Rapport, while last year he published his first volume of poetry, Retoer. It took him five years to come with a follow-up to his first solo album, Insomniak se Droomalmanak. But the recently launched Bleek Berus was well worth the wait. Largely produced by Andries’s ex-band mate Drikus Barnard it has a bleak, almost tinny sound and songs that tell tales of leaving, murder and ecological disaster. Discomforting tunes for an uncertain age, but always with a touch of humour.”
– Fred de Vries, LitNet
“Oukei, hier hoor ek nou ’n liedjie wat vir klassieke status bestem is, is ’n gewaarwording wat jy bitter selde kry. Dis dan wanneer jou bloed ’n snaar word, soos David Kramer sê, en jy vergeet van alles anders in en om jou. Ek het daardie spesiale transendentale hoendervleis ervaar toe ek as omgekrapte 17-jarige in 1988 vir Johannes Kerkorrel en die Gereformeerde Blues Band in die ou Grand Central in Kerkstraat gaan kyk het en deur Hillbrow oorweldig is. En byna 20 jaar later by Oppikoppi 2007 word ek deur dieselfde gevoel herbesoek toe Andries Bezuidenhout sy ‘Dis net werk toe wat ek nog deur Hillbrow ry’ begin speel. ‘Certain songs they get so scratched into our souls’ sing The Hold Steady, en Bezuidenhout se Hillbrow, wat direk na Kerkorrel se liedjie en ook Donker donker land verwys, is een van daai – die soort ballade waarop Leonard Cohen trots sou wees… En hierdie is nie die enigste juweel op Bleek berus nie. Bezuidenhout… se tweede album bevat tien ambisieuse snitte wat veral die woord, die werklikheid en die emosie van woestyn verken in duister lirieke, mineurtone en afsydige melodieë vol skaduwees… Bezuidenhout het reeds met sy solo-debuut, Insomniak se droomalmanak (2003), bewys dat hy ’n hoogs begaafde liriekskrywer is, maar sy tweede is musikaal interessanter, veral vanweë Drikus Barnard se musiekregie wat intieme akoestiese kitaarspel treffend met elektroniese klanke en slagwerk inkleur en vervreem. Dis ’n merkwaardige album wat verbete probeer sin maak van ’n ongenaakbare wêreld, en in die proses Bleek berus vind in die treurige skoonheid van woord en klank.”
– Danie Marais, Beeld
“He may describe himself as a mere ‘blip’ on the Afrikaans cultural scene but Andries Bezuidenhout’s new album Bleek Berus (One F Music) positions him as one of the country’s most significant songwriters. This is evident on the poignant Dis Net Werk Toe Wat Ek Nog Deur Hillbrow Ry, a nostalgic lament, which poses the question: What happened to the Voëlvry generation? Johannes Kerkorrel’s Hillbrow was an anthem for the youth that rallied around the Voëlvry movement, so Bezuidenhout’s confession that the only time he thinks about the run-down suburb is when he drives through it on the way to work is a severe indictment of how times have changed between 1989 and 2010. Bezuidenhout acknowledges this in the liner notes when he describes the song as being about the Voëlvry generation who now drive BMWs and are too afraid to pick up hitchhikers. In 1989 Kerkorrel was singing ‘gee you hart vir Hillbrow’ and taking the piss out of racist South Africans behind the wheels of their BMWs voting for the National Party. Bezuidenhout in 2010 is asking the questions: What has become of that punk spirit that fuelled Voëlvry? … As the title suggests, the album is fascinated with the idea of white people finding peace in the new South Africa, reconciling their troubled history and positioning themselves within the social fabric of South Africa — and the bleak dry landscape is the perfect metaphor for that history. While friends emigrate and others live in fear, Bezuidenhout is looking forward — too much a part of this country to quit, but also disenchanted with the way most white people live their lives in the new democratic South Africa. Is the Voëlvry message still relevant to white South Africans in 2010? Bezuidenhout doesn’t have the answers, but he is asking the questions.”
– Lloyd Gedye, Mail & Guardian
“Tematies sny die meeste liedjies aan droë plekke. Soms het dit direk met waterlose landskappe te doen, andersins met plekke waarheen uitgewyk is en daar dan na die waterryke van die bekende gesmag word. Moet egter nie stofgetrapte gedagtes of ’n sentimentele geweeklaag verwag nie. Daar is humor en lewenswaarhede wat werklik vermaak en met jou praat. Bezuidenhout het saamgespan met Drikus Barnard (Brixton van die voormalige Brixton Moord en Roof-orkes). Hulle het sowat twee jaar lank aan die album gewerk. Sy vorige solo-album, Insomniak se Droomalmanak (2003), het destyds al die hoop laat opvlam dat dit opgevolg sou word. Hoewel hy hom meer onlangs met die digkuns besig gehou het (en dit wys in die album), is die nuwe album meer as welkom. In ’n persverklaring word dit ‘hedendaagse Americana en alt-country’ genoem, maar hierdie album is uit Afrika. Waar anders kan die ‘Pikaninie-wiegelied’ só klink? Die elektroniese inkleding is oorspronklik en luister gerus na die onverbeterlike stemkombinasie van Bezuidenhout en Marissa West op die snit ‘Droogte’.”
– Marian Malan, Die Burger
LIRIEK EN MUSIEKVIDEO’S
[1] SANDMYN
Tyd is wind en water en drome splinters en skerwe – Jeanne Goosen
Sit jou hoed op, bring jou graaf
As jy die moed het om dit hier te waag
Dis ʼn stortvloed van woorde wat ons nou moet sif
Sommige vertroos maar die meeste vergif
Steek die oor soos ʼn angel, die brein soos ʼn pen
Maar enkele klanke verlig die klem
Van die wurg wat ons vashou, die spoke wat ons jaag
Maar eers moet ons dit die woestyn in waag
Duine skuif oor die rivierbed se gruis
Om die ligging van edelstene uit te wys
Nou moet ons sif, sorteer, distilleer
Want woestynroos, kristal, selfs diamant verweer
So slaan in jou penne, verdedig jou kleim
Sif die sinne sorgvuldig voor begrip verdwyn
Hier myn ons vir klank, vir woord en taal
Want uiteindelik kom die duine om dit terug te haal
Hierdie is ʼn ander perspektief op diere wat deur mense as onnosel beskou word. Wie is ons nou om te praat? Dis geskryf as opdrag vir kyknet se program “Die liedjies wat ons ken”. Die lyn oor die gif in die grond het ek waarskynlik by Drikus gesteel.
Ek’s die laaste brandwag, die laaste bobbejaan
Hierdie krans is nou my fort, ek kan nêrens anders gaan
Te laat het ek geroep toe ek die vyand gewaar
Nou’s daar niemand om te waarsku teen die sluipende gevaar
Vir leeus en luiperds was ons altyd maar bang
Vir ʼn uil of ʼn arend wat ons kleintjies vang
Maar die slimste vyand lê lepel met ons gene
Die wreedste roofdier loop op net twee bene
Bobbejaan klim die berg, so haastig, so lastig
Bobbejaan klim die berg, so haastig en so lastig
Bobbejaan klim die berg om die boere te vererg
Hoera! Vir die jollie bobbejaan
Sy oogtande is klein, maar sy masjiene byt
Hy verspied eers versigtig, maar vinnig is jy spyt
Want sy putte en pompe versamel soos luise
Suig die laaste druppel water uit die aarde se sluise
Daar was stamvrug, mispel en wildevy
Nou’s daar doringdraad om boorde wat staan in ʼn ry
En riviere loop in pype diep onder die grond
En ʼn tonnel het die berg in sy skouer verwond
Bobbejaan klim die berg, so haastig, so lastig
Bobbejaan klim die berg, so haastig en so lastig
Bobbejaan klim die berg om die boere te vererg
Hoera! Vir die jollie bobbejaan
Wat gaan jy doen as die laaste boom knak
As jou longe na ʼn laaste happie suurstof snak
As geen dier se karkas oor is om jou tande in te slaan
Na wie sal jy dan met jou leë pens gaan?
As die gif in die grond selfs jou voetsole brand
As jy driftig op soek is na ʼn nuwe land
Sal jou roep, soos myne, weerklink teen die krans
Sal jy die sterre smeek vir net een laaste kans?
Spot maar, lag maar, wat sal jy nou verstaan?
Jy dink mos jy’s besig met jou vooruitgang
As jy lank terug jou hande op die aarde wou hou
Maar nou’s dit te laat, wat help dit nou
Om te waarsku teen vuurmaak en klippe slyp
Teen arrogansie as jou hande na die hemel gryp
Ek’s die laaste brandwag, die laaste bobbejaan
Dis vir eeue reeds wat jy my roepkreet verontagsaam
Bobbejaan klim die berg, so haastig, so lastig
Bobbejaan klim die berg, so haastig en so lastig
Bobbejaan klim die berg om die boere te vererg
Hoera! Vir die jollie bobbejaan
O moenie huil nie, o moenie treur nie
Die Stellenbosse boys kom weer
Andries Bezuidenhout: Stem, staalsnaarkitaar
Karla du Plessis: Stem
Joanne Jaques: Stem
Pat Plank: Elektriese kitaar
Paul Riekert: Baskitaar, perkussie
[3] MOMBAK SE SIN
Oor ʼn man wie se seun tydens ʼn rooftog doodgeskiet is. Met wie praat hy as hy daar by die kombuistafel sit? Hierdie lied praat met Moord Greeff se liriek “Dronk op jou eie” op die Brixton Moord & Roof Orkes se album “Spergebied”, asook die “Pikaninie-wiegelied” deur Walter Spiethoff.
Welkom by die venster van my kombuis
Die drama wat hier afspeel sal ek jou wys
Een tafel, een stoel en een akteur
Kom wag maar vir Godot by die agterdeur
Die buislig neurie my dronkmanslied
Die yskas sidder om my te ontbied
Kom haal ʼn blokkie koue vir die klingel in jou glas
Kom kry daardie rillings wat jou gorrel was
As jy soms wonder met wie ek praat
As ek mompel by die tafel in die aande laat
As ek nie drink kry ou Mombak sy sin
Byt hy my neus af en ore
Jy dink jy’s onsigbaar maar ek voel jou oë
Jou neus teen die venster, jou onvermoë
Om jou staar te verdoesel verklap jou alweer
Dis Mombak wat waarsku teen jou die voyeur
Verlies is vir mense met iets te verloor
Smart is vir vrate in die middernagkoor
Ek kla nie, ek huil nie, ek vra nie applous nie
Niemand hier is lus om vir iemand te flous nie
As jy soms wonder met wie ek praat
As ek mompel by die tafel in die aande laat
As ek nie sluk kry ou Mombak sy sin
Byt hy my neus af en ore
My pad is reguit, maar ek’s lankal verlore
Ek volg maar gedwee in genetiese spore
Dis ek, manalleen, met ʼn donkermaan
Dis ek en Mombak, net ons twee saam
As jy soms wonder met wie ek praat
As ek mompel by die tafel in die aande laat
As ek nie suip kry ou Mombak sy sin
Byt hy my neus af en ore
Drikus Barnard: Baskitaar, orrel, klankeffekte
Andries Bezuidenhout: Stem, staalsnaarkitaar
Andrew Evans: Tromme
Jan Swart: Elektriese kitaar
[4] KLIPHART
Lüderitz kry fossielwater diep uit die aarde. Wilma Stockenström het ʼn siniese gedig hieroor geskryf, maar hierdie is ʼn liefdeslied met ʼn ompad.
So jy sê my hart is ʼn woestyn
Waarin jou woorde en drome soos water verdwyn
Jy sê my grond is te droog vir plante om te groei
Dat die son dit wat lewe ongenaakbaar skroei
So bring die buie, bring die reën
Laat die wolke hulle trane oor droë grond ween
Maar jy sien hier is stilte wat geen mens kan beskryf nie
Waar masjiene se geraas nie jou vrede verdryf nie
Waar die hemel ongehinderd oor die aardkors skuif
En die horison se arms om die einders buig
Bring die buie, bring die reën
Laat die wolke hulle trane oor droë grond ween
Hier is magma wat deur gleuwe in die aardkors beur
Om die gang van die wind se verweer te steur
Met bonkige rotse gerangskik as rif
Wat oor die landskap lê soos ʼn draak se rug
Bring die buie, bring die reën
Laat die wolke hulle trane oor droë grond ween
En kyk hier is kranse wat skuiling bied
As die wind die sand deur die lug laat klief
Volg net die kontoere, die kleure, die teksture
Die spore lei jou dalk na verborge riviere
So bring die buie, bring die reën
Laat die wolke hulle trane oor droë grond ween
In antieke grotte wag die suiwerste water
Saam met my drome word dit diep in klip bewaar
Die Hoëveld as woestyn en oor die estetika van lelik. Die titel het ek met toestemming by die sosioloog en historikus Jon Hyslop gesteel.
Die son se gesig word weer bleek belig
Deur die koue filters van die Hoëveldlug
Die sfeer word omvou deur ʼn kras, kil blou
Met vliese van kristal wat aan die koepel klou
Die winter penetreer steen en sement
Gee aan elke huis hier ʼn koue fondament
Karavaan bly staan op baksteen en wiel
Onder die kaal, kaal stokke van ʼn druiweprieel
Hoe lank duur die winter, sê vir my
Of dink jy die seisoen het gekom om te bly?
Dis snerpend teen skemer, nypend in die nag
As Nigel en Balfour op die oggend wag
Vir murg en ryp en pyp te ontdooi
Om die rillings tydelik uit lywe te looi
Die riwwe hier onder is vir hitte verpand
Maar daardie vuur het lankal uitgebrand
Skagte val toe, torings trek skeef
Onder Main Reef Road lê die tonnels nou leeg.
Daar’s dalk klaarheid in kras, ook ʼn wil in kil
Dan word brandende vrae uiteindelik stil
Bring die winter se lug ʼn bleek berus
Wat soos die wind en die mis
Oor jou skouers kom rus
Hoe lank duur die winter, sê vir my
Of dink jy die seisoen het gekom om te bly?
Een oor die voëlvry-generasie wat nou self in BMW’s ry en te bang is om rylopers op te laai.
Liewe Laetitia, ek het lanklaas geskryf
Jy weet, dinge gaan maar rof in hierdie bedryf
Geen tyd meer vir vriende, of tyd om te onthou
ʼn vinnige e-mail om kontak te hou
My kitaar is vol stof waar dit staan in die hoek
Na die trek van die Kaap af is al my LP’s nou soek
Daar was bokse vol foto’s, leggers vol briewe
Die uitsorteer laat ek nou maar oor aan die diewe
En ek weet nie meer vir wie om my hart te gee nie
En tog het ek nooit daai ou songs verleer nie
Dis net werk toe wat ek nog deur Hillbrow ry
Jy weet, ek ry nou die dag verby die Chelsea Hotel
Vensters toegespyker, haar dae is getel
Geen Mini-Cult Cinema, geen Estoril Books
Hoe gaan dit in Londen, het jy gevind wat jy soek?
En ek weet nie meer vir wie om my hart te gee nie
En tog het ek nooit daai ou songs verleer nie
Dis net werk toe wat ek nog deur Hillbrow ry
Bernoldus en Kerkorrel is albei dood
En Kombuis se kinders is al amper groot
Laetitia, ek weet ek moet jou keuse respekteer
Maar tog moet ek sê ek het iets geleer
Al weet ek nie vir wie om my hart te gee nie
En al weet ek nie hoe het ek liefhê verleer nie
Dis net huis toe wat ek nog deur Hillbrow ry
Tog is ek vasgeanker, moet ek hier bly
Is ek deel van hierdie land met liefde en haat
Het ek te veel gegee en te veel gevat
Om die donker land nou te verlaat
Om die donker, donker land nou te verlaat
So nag, liewe Laetitia, jy moet lekker slaap
Ek druk alweer delete, laat ons dit hierby laat
Droom sagte drome in die noordelike nag
In die suide van Afrika sal ek vir jou wag
Een oor wit vrees en ʼn onvermoë om vrede te maak met die kontinent waar ons boer.
Voor my is ʼn teerpad, onder my voete gly
Die wit strepe stadig verby
Ek balanseer my op die middel van my weg
ʼn Padbordjie sê daar’s ʼn afdraai voor
Die afdraaipad na Afrika
Maar dis ʼn stofpad, ʼn grondpad, ‘n
Pad met baie klippe, ‘n
Kronkelpad, ʼn hardepad, ‘n
Pad met baie stampe
En die tromme hou die ritme van chaos
En die vroue vra
Is Afrika se nagte dan soveel donkerder
As dié van ander kontinente?
Skyn Afrika se son dan soveel skerper
As dié van ander kontinente?
Alpha en Beta Centauri, vlammende inferno’s
En die Suidekruis gekruisig in die naglug
Ek balanseer my op die middel van my weg
Die padbordjie sê die afdraai is naby
Die afdraaipad na Afrika
Maar dis ʼn stofpad, ʼn grondpad, ‘n
Pad met baie klippe, ‘n
Kronkelpad, ʼn hardepad, ‘n
Pad met baie stampe
En die tromme hou die ritme van chaos
En die vroue vra
Is Afrika se nagte dan soveel donkerder
As dié van ander kontinente?
Skyn Afrika se son dan soveel skerper
As dié van ander kontinente?
En die afdraai is ʼn hartklop
Maar die ritme laat my vrees
Die afdraai is ʼn wete
Iets onstuimig in my gees
En my hartklop hou die ritme van chaos
My hartklop probeer maar om die ritme te hou
Van chaos
Drikus Barnard: Baskitaar, perkussie, orrel, klankeffekte
Andries Bezuidenhout: Stem, staalsnaarkitaar
Marissa West: Stem
Mariska Ison: “Wanneer moet ek sê ‘En die vroue vra’?”
[8] DROOGTE
As jy sukkel om jou woorde of ʼn wysie te vind en terugval op dit wat bekend is.
As jou vingers soekend oor die klawers voel
Die melodie is afsydig, die note koel
En die woorde draai hul rug keer op keer
En weier om die rym en ritme te leer
Maar as ʼn koue nag jou lippe kom soen
Die woestyn die duine deur jou are spoel
Weet jy sand kan ook in riviere vloei
En die maan se weerkaatsing op droë grond bloei
So kyk deur die ruit na die mis, die nag
Na die wolke wat wasig om ʼn volmaan wag
Om deur wind en verbeelding gestaltes te maak
Wat die oog kan betower, die hart kan raak
Maar as ʼn koue nag jou lippe kom soen
Die woestyn die duine deur jou are spoel
Weet jy sand kan ook in riviere vloei
En die maan se weerkaatsing op droë grond bloei
Maar die klawers word gevang deur ʼn meester se sug
Soos die vingers geleer het deur vers en brug
Word bekende geyk, wysheid ʼn leuen
Word elke deuntjie in tyd versteen
Maar as ʼn koue nag jou lippe kom soen
Die woestyn die duine deur jou are spoel
Weet jy sand kan ook in riviere vloei
En die maan se weerkaatsing op droë grond bloei
So hang hierdie lied aan ʼn notebalk
Sodat dit droog kan word en eendag dalk
Vind iemand se vingers die dans oor ivoor
Kan iemand dalk sy pad in melodie verloor
Oor hulle wat die kontinent verlaat en ons wat agterbly.
Die donker roep my nader links van die middellyn
Katoë volg my roete wat in die nag verdwyn
En jy is nie hier nie, net Afrika se nag
Jy is nie meer hier nie, net Afrika wat wag
Ek kyk maar deur die lense van my Costello-bril
Knip my oë nou aanhoudend om die slaap se sus te stil
En jy is nie hier nie, net Afrika se nag
Jy is nie meer hier nie, net Afrika wat wag
So jy klim toe op ʼn vliegtuig na ʼn ander firmament
Skud die stof van jou voete van hierdie kontinent
En jy is nie hier nie, net Afrika se nag
Jy is nie meer hier nie, net Afrika wat wag
En die sprinkane hou begrafnis op my kar se voorste ruit
Muggies as confetti vir die dood se bruid
En jy is nie hier nie, net Afrika se nag
Jy is nie meer hier nie, net Afrika wat wag
Dis ek wat nou hier agterbly in Afrika vannag
Drikus Barnard: Klawers, klankeffekte
Andries Bezuidenhout: Stem, nylon- en staalsnaarkitaar
[10] VERNICHTUNGSBEFEHL
ʼn Ander weergawe van hierdie een is beskikbaar in die digbundel “Retoer”. Oor die skuld van onskuld. In 1904 het die Duitse koloniale regering tweederdes van die Herero’s uitgewis. Hul drinkwater is byvoorbeeld by Omaheke vergiftig.
“Innerhalb der deutschen Grenzen wird jeder Herero, mit oder ohne Gewehr, mit oder ohne Vieh erschossen…”
– Generaal Lothar von Trotha, 1904
Ferdinand, hierdie land laat net besoekers toe
Hulle laat soms koeëls en bottelskerwe agter
Wat heel toevallig onder duine bewaar word
En ná ʼn eeu dalk vir ʼn oomblik
Onverwags in die son kan blink
Om miskien opgetel te word, deur vingers bevoel
In ʼn handpalm gerol, geweeg, gewoel
Die wind hou reëlmatig aan met vee
Die duine skuifel ritmies oor die aarde hul treë
Oor spore van Schutztruppe se stewels
Deur modder, perdepote, ʼn slee se sleep
Wat verstar het, soos die blou oë, blonde hare
Wat onskuldig oor die visier gestaar het
En getrou, miskien selfs gedwee
Die Vernichtungsbefehl aanvaar het
Ferdinand, hierdie land laat slegs besoekers toe
Ferdinand, die berg wat brand
As baken gloei Königstein al lank
Vir ontdekkers met hul skepe op reis
’N Wit vrou word verewig op ʼn rots se wand
ʼn offerande van die tyd
Lank voor die eerste piramides
Het inwoners van hiérdie woestyn
Figure op klip geverf, gekerf
Om stories vir hul kinders te bewaar
Maar wat nou stom in gesteentes verstik
Ferdinand, hierdie land laat slegs besoekers toe
Ferdinand, flamink en kormorant
Óók besoekers aan hierdie land
Soos soveel ander wat by waters kom rus
Maar altyd, altyd verder trek
Gemsbok en Damara dik-dik
Hou langs die skedelkus.
In die sand lê ligene swart
Die vensteralge bloei as hulle die mis oplek
Welwitschia mirabilis se twee blare verflard
Wye romp van haarwortels soek na vog
Maar dis dor, en die lewe is tydelik
Kortstondig vir tweeduisend jaar
Die voortbestaan van ʼn spesie onseker
Dit word slegs geduld
Kameeldoring, kokerboom en tamarisk
Boor diep die aarde in
!Narra en tsamma reg vir pluk
ʼn Halfmens spook teen die Spitzkoppe-hange
Ferdinand, altyd van die voete se kant
Waai die wind ʼn duinegraf oop
En word die bene gerangskik, afdraand
Soos die sand die skelet ontbloot
Ferdinand, hierdie land laat slegs besoekers toe
Ferdinand, die klippe, die sand
Ons ken nie die oorsprong van gneis nie
Slegs die strepe laat ons raai, laat ons raai
Die skis glimmer met spore mika
Maar ons kan net wonder oor hul ontstaan
By Roter Kamm getuig ʼn gat
Hoe die hemel die land bestook het
Met meteoriete van nikkel en yster
Wat aan flarde breek voor hulle brandend uit die lug
Hulself op die aardkors wreek
En dan, as besoekers uit die buitenste ruim
Die landskap vervorm en hulself deel daarvan maak
Om eers later in Windhoek, in ʼn winkelsentrum
Vermonument, geklassifiseer te word
Een middeldeur gesny en gepoets
Blink in die blik van toeriste en die son
Ferdinand, hierdie land laat slegs besoekers toe
Ferdinand, selfs ʼn diamant
Rus hier nie vir lank nie
En word uitgesnuffel, gesif of gesuig
Of solank bewaak in ʼn Sperrgebiet.
Maar doringdraad kan die mis nie keer nie
Net die son kan, en moet ook onskuld verdamp
Ons luister nie meer na bevele nie
Ons blou oë kyk nie meer
Deur blonde kuiwe of visiere nie
Ons velle te laat deur die son verleer.
Ferdinand, hierdie land laat slegs besoekers toe
Ferdinand, dis nou ʼn ander land
Tog keer ek soms terug as besoeker
Die son gloei nog helder teen die Khomasberge
By Karibib strek die savannas nog wyd
Die duine kruip statig, stadig soos altyd
In Ovamboland vloei die Kunene konstant
Na April sif die oosweer nog warm
Op Walvisbaai en Swakop neer
Skurwe berge herberg bome in droë Damaraland
Maar weet jy
Al waai Gathemann’s se vlae steeds op die balkon
Bedien hulle al lank nie meer ontbyt nie
Al is Swakopmund nog gehul in die mis
Is die jetty jare terug met doringdraad gesluit
In Windhoek het Keiserstrasse ʼn ander naam
En A la Pergola het afgebrand
Op Lover’s Hill, in Walvisbaai
Waar jy met die tuinslang, laat daardie aand
Raadop, maar vasberade jou kar parkeer het
Is nou ʼn baksteenmonument
Ferdinand, hierdie land laat slegs besoekers toe
Ferdinand, die geheue verdamp, verdor, droog op
Net die duine hou konstant aan met skuif
En vervorm deur die jare
Besluit self wat word gehul of onthul
Verander so reëlmatig van gestalte
Al is dit ʼn refrein wat herhaal, herhaal
En ek weet nie meer waar jy woon nie
Of dalk is jy lankal dood
Ons stories, ons besoek nou onbenullig
Wat saam met ons en die tyd verslaan
Soos die bitter in die water van die Omaheke
Soos geboue wat verweer, velde wat verbrand
Miskien het een spoor tóg versteen
Gestol in die modder, deur ʼn duin bewaar
Miskien oor ʼn eeu, oor ʼn honderd jaar
Sien Schutztruppe ons bottelskerwe
Deur die mis en die newels die spore van ons stewels
En kan húlle ook wonder, onskuldig wonder
Oor die stories wat die sand vergaar
Ferdinand, hierdie land laat slegs besoekers toe
Maar vir eers bly onbegryplik die woorde, die name
Luitenant, Ferdinand, verdamp, brand, skand, sand, land
Drikus Barnard: Baskitaar, perkussie, orrels, elektroniese strings, klokke en ander klankeffekte
Andries Bezuidenhout: Stem, staalsnaarkitaar
Spergebied is die Brixton Moord & Roof Orkes se eerste album, wat in 2002 deur Rhythm Records vrygestel is. Die CD is nie meer in die handel beskikbaar nie, maar kan nog van die web afgelaai word.
