Category: Writing Skryf

Address by Andries Bezuidenhout at the opening of an exhibition of works by Walter Meyer at Oliewenhuis, Bloemfontein, 28 January 2010

Where Pierneef was the landscape painter of Afrikaner nationalism, Walter Meyer painted the landscapes of its demise.[1] This take on the work of landscape painter Walter Meyer by Lise van der Watt is often cited in descriptions of his work. In the work of Pierneef, she argues, “[t]he land is emptied out of any human activity, ready for the taking – a powerful representation of white ambition.” In contrast to this, Walter Meyer paints, “in the mid-1990s… almost anachronistically, the seamless and panoramic South African landscape once again. Similar to Pierneef, his landscapes too are empty of human activity, but unlike him, Meyer’s landscapes are also devoid of wealth and prosperity. Indeed, Meyer’s sparse landscapes are populated by ruins of farmhouses and vestiges of smalltown dreams, a land filled with abandonment, with failure and decay.”[2] To be sure, “Meyer’s art describes human displacement. His works retreat from narrative – they carry no promise for a brighter future nor are they nostalgic for a better past. Suspended in the ‘now’, his works proclaim not ownership and authority, but transience and temporary residence.”[3]

These quotations come from two articles published in 1997 and 2001, roughly ten years ago. Now, a decade later, does this assessment still hold? In ten years the geology and much of the geography of the South African landscape has remained the same, but a lot has also changed. Our cities and rural towns have been in constant flux. These are the sites of protests over a lack of service delivery, as well as grotesque public killings of people seen as foreign. In places like Wuppertal, members of the Rooibos cooperative are concerned about the impact climate change may have on their livelihoods.

But Walter Meyer has also produced new work in the past ten years. Now, fifteen years into post-colonial South Africa (to use the term “post-colonial” rather loosely), should we still see him, as Lise van der Watt argued, as the landscape painter of Afrikaner nationalism’s demise?

Some time ago I found myself mesmerised by a Pierneef painting in the Rupert Museum in Stellenbosch; a modest piece, simply called “Dorpstraattoneel”. Strangely enough, unlike Pierneef’s massive station panels, it reminded me of Walter Meyer’s work. The oil paint is thickly applied to the canvas, almost chaotically so. Up close it looks like a stew of unrelated colours, but when you step back, the harmony of the composition draws you in. Given my familiarity with Lise van der Watt’s argument on Pierneef and Walter Meyer, I felt quite awkward. Am I becoming an Afrikaner nationalist like my father? Why am I attracted to a painting by Pierneef?

Already a sufferer from insomnia, this kept me awake, until I read an internal memorandum written by a fictional character, H.K. Khoza, the chief executive officer of an unnamed company, to a certain Ms Williams, the art curator of the unnamed firm. The memorandum deals with the matter of a painting by Hendrik Pierneef, titled “Mountain Landscape”, which the art curator wants to remove from the boardroom to be replaced by a work by struggle artist Willie Bester. Williams sent the CEO an article on the work of Pierneef and highlighted, for his benefit, words such as “dispossession”.

Khoza writes his memorandum in response to this. He points out to her that he personally replaced a photograph of Tokyo Sexwale and a soccer team with the Pierneef, which, after enquiries from his secretary, he had found behind a filing cabinet in a dusty office. He writes:

“I have spent some time looking at Mountain Landscape. Occasionally, I bring a cup of tea in here, turn my back on our much envied city panorama, and simply gaze at that square of paint on canvas. There are golden foothills, soaring peaks in purple and mauve, storm clouds advancing or retreating. I get quite lost in it… Afterwards, when I return to the present… I feel as if I’ve been away to some high place where the air is purer. I feel quite refreshed. I cannot speak with authority – one day at the Louvre will hardly atone for a lifetime of ignorance – but I suspect this capacity to refresh the senses and the spirit is one of the marks of great art.”[4]

Khoza’s colleagues seem to agree with him. Leo Mbola from Telkom is convinced the landscape represents the Winterberge near Queenstown, where he grew up. Another colleague, Eddie Khumbane from Spoornet, describes the painting as “a prime piece of real estate”. Writes Khoza: “He stood there with his hands behind his back, gazing at the painting as if he owned it, and not just the painting but the mountains themselves, the lofty reaches of the Winterberg.”

He returns the article on Pierneef to the curator, with highlights of his own, particularly the phrase: “the proprietorial gaze”, which he sees as the nub of the argument in the article. Based on his colleagues’ response (and Eddie Khumbane’s assessment of the painting as a prime piece of real estate), Khoza feels the painting “is not at odds with our corporate culture”. He’ll keep the Pierneef with him in the boardroom, and the Willie Bester can be placed in the lobby for everyone to see.

Khoza, as mentioned, is a fictional character, in a story by Ivan Vladislavić published in the journal Art South Africa. Like all good art, it lends itself to a number of readings. On the surface it is a critique of easy political correctness. But there is also a more menacing reading, one that points to the fact that the African nationalist gaze of the new ruling elite on the South African landscape sits quite comfortably with that of Afrikaner nationalism. I’m sure Ms Williams, the art curator, would support the latter reading, and upon the dawning of this insight would probably make arrangements to emigrate.

The way we look at art has changed in the past ten years. Maybe I shouldn’t use the plural here. Maybe I look with a more guarded gaze, not unlike the security cameras at residential estates on the periphery of Johannesburg. I see less black and white; more shades of grey. But it is not only a decade’s altered perspectives that make us look differently at the work of the same artist. Walter Meyer’s work has also changed in the past ten years. The scenes we paint come to us depending on where we choose to live and travel. Meyer has chosen to paint new landscapes. I recognise the Kalahari to the north of Upington, the road past Groot Mier to the Namibian border, through Keetmanshoop on to Lüderitz. And then there is Cape Town, a number of seascapes. His beach scenes in Kalk Bay remind one of the Cape Town of J.M. Coetzee’s character Michael K. In addition to landscapes, we can also see a number of works in two of the other traditional genres; portraits and still lifes. It is almost as if Meyer mocks the avant-garde art scene, with its rising stars dancing on Pierneef’s grave. (I guess a Blom on a grave is appropriate.) It will be hard to parody Meyer, because he already does it so well himself.

But some things remained constant, such as the seemingly chaotic brush strokes, almost like stabs, and the slits of canvas allowed to breathe freely through the oil paint. When you stand really close, it is nearly impossible to imagine a picture emerging from such a bredie, a stew of colour. Yet, if you stand back, a truck roars around a bend in the national road near Upington, or you recognise that vintage Mondrianesque red Citi Golf parked in Kloofnek Road in Cape Town. Then you find your eyes are drawn to the sky. People often forget that the sky is one of the most important elements of a represented landscape. To paint light is the most difficult of all. Where, before, I admired Meyer for the fact that he was able to capture that bleak quality of the Highveld sky, he is equally adept at rendering the sky above the Kalahari, the township at Reitz in the late afternoon, and dusk in Kamps Bay. Indeed, I am in awe of Meyer’s landscapes in part due to his knack of getting the quality of South African light right. His is not an imposition on an African landscape of clouds hovering dramatically, yet politely, over the pastoral villages of John Constable. Our clouds look different, and differently so in different parts of the country.

In conclusion, Lise van der Watt’s description of Meyer’s landscapes in opposition to this romantic tradition of landscape painting: “Decay, neglect, abandonment, dereliction rather offer a more appropriate vocabulary to describe the mood of this work which seems ominously close to our present, in fact, too close for comfort.”[5]

I’m not sure if this description of the previous decade still captures his paintings over the past ten years. There is still the choice of unconventional scenes in his landscapes. Yes, it is possible to look at Table Mountain, one of the clichés of colonial landscape painters, from a different angle. Meyer paints the colossus as seen over the cusp of Signal Hill, with Duiwelspiek and Leeukop not even within view; almost like a tourist giving the landmark a last glance before departing for the airport. Rather than being too close for comfort, I find comfort in many of these landscapes, the pure brilliance of the technique and the beauty of the Kalahari, the Free State planes, and the township in Lüderitz, which you will find in the permanent collection of this museum. I lose myself in them, like the fictional CEO often loses himself in Pierneef’s “Mountain Landscape.” I wonder if my gaze is a colonial gaze. Maybe it’s a post-colonial one. When I look at some of Meyer’s landscapes, I feel nostalgic. But that is too vulgar a word for the enchantment one experiences when engaging great works of art. I don’t feel like someone in transit, I feel a sense of recognition and belonging. Call it a proprietorial gaze if you will, but one without the expectation that Jerusalem will descend from the sky on a land that is neither green nor pleasant. Up close it seems chaotic, even muddled. Yet, if you stand back, you recognise something of the beauty in the bleakness of our skies and the trauma on our landscapes. This is not about ownership and authority, nor is it about transience and temporary residence. It is an engagement of a different order altogether. Maybe we require new ways of looking, even eccentric perspectives, not unlike Walter Meyer’s landscapes.

Notes

[1] Van der Watt, Liese. 1997. “Exploring the art of Walter Meyer: Now is the landscape of our discontent.” Vuka, vol. 2, no. 4, pp. 25-31.

[2] Van der Watt, Liese. 2001 “Making whiteness strange.” Third Text, no. 15, p. 63.

[3] Van der Watt, 1997, p. 31. Van der Watt argues: “His [Meyer’s] work is a response to traditional landscape painting because it champions realism. For this reason, his art seems unfashionable, conservative even, in relation to contemporary artistic production here and in the rest of the world where realism, and indeed painting itself, have gone out of vogue. This penchant for realistic portrayal as well as the fact that Meyer prefers to work in the very traditional medium of oil painting, is quite surprising for an artist who received his training in the 1980’s when neoexpressionism, conceptual- and installation art dominated most academic institutions such as the University of Pretoria and the Staatliche Kunstakademie in Düsseldorf where Meyer studied for four and three years respectively between 1982 and 1989 – and indeed produced abstracted works… But it is through the kind of realism which he utilises now that Meyer manages to break away from the medium of traditional landscape painting. In contrast to early landscape painters like Volschenk, Hugo Naudé, Pierneef and even more contemporary ones, Meyer’s is a realism that is completely devoid of glamour or beautification and instead focuses on the ordinariness and banality of the South African landscape and platteland.”

[4] Ivan Vladislavić. 2007. “Mountain Landscape.” Art South Africa, vol. 6, no. 2, pp. 47-48.

[5] Van der Watt, 1997, p. 31.

In 2010, tydens die jaarlikse Versindaba in Stellenbosch, het Marlene van Niekerk ‘n kollokwium, “Brief aan Suid-Afrika”, aangebied. ‘n Hele aantal Suid-Afrikaanse digters is gevra om ‘n antwoord op Allen Ginsberg se “Letter to America” te skryf. Andries se bydrae was “Sinekdogee”, wat uiteindelik ook in Engels vertaal is en saam met ander gedigte deur Umuzi gebundel is as Letter to South Africa: Poets calling the state to order (2011).

Oor die bundel skryf Rustum Kozain in Die Burger: “… Die gedigte wat die Ginsberg een neem en daarmee werk en ­verwerk had ’n reeks goeie versetgedigte ­tot gevolg. Die sterkste eienskap van hierdie gedigte is hul literêre “oor­daad”: woordspelings, wye en ­wilde emosionele registers, ’n ­babbelende, borrelende gejouery en ­gefluistery… Van my ander gunstelinge moet ek die hoofbok, Van ­Niekerk self uitsonder, sowel as die voorbokke Danie Marais, Andries Bezuidenhout en [Leon] De Kock. Hul gedigte ­oorskry ook grense: taal, etiket en vroomheid, en soos die Ginsberg-gedig, jubel die ­gedigte in hul oormaat: dis snaaks, ironies, satiries, kragtig… ’n Resensent in Beeld wys uit dat as dié boek in die 1970’s of 1980’s gepubliseer was, sou dit verban wees. Ek wonder, sou die boek ooit die lig gesien het uit Stellenbosch en te midde van die debatte en argumente oor die sogenaamde wrewel oor die politiek in literatuur? Ek beveel die boek graag aan.”

Luister hier na hoe Andries sy gedig voordra.

Retoer, Andries Bezuidenhout se debuutbundel as digter, is aan die einde van 2007 deur Protea Boekhuis gepubliseer. Dit is een van die min Afrikaanse digbundels wat ‘n tweede druk beleef het. Hier volg uittreksels uit van die resensies wat oor die bundel verskyn het, asook Martjie Bosman se toespraak by die bekendstelling van die bundel.

Koop die bundel hier.

“Dit is ’n bundel wat op talle vlakke aansluit by dit wat binne daardie tradisie van ’n netjies en goed-gekonstrueerde bundel verwag word. Die titel en voorbladfoto suggereer reeds dat daar gefokus sal word op die idee van reis. ’n Retoer is ’n oënskynlik beplande reis wat impliseer dat jy sal terugkeer na die plek waarvandaan jy vertrek het. Die bundel wys egter herhaaldelik daarop dat die idee van ’n retoer ironies opgeneem moet word: daar is talle afwykings, ingrepe en oponthoude wat veroorsaak dat die patroon hom nie so netjies uitspeel as wat jy verwag het nie. Verder word die bundel saamgebind deur twee deurlopende verwysings, naamlik dié na die wag op ‘n Kaptein wat rekenskap gaan eis (ingegee deur Elsa Joubert se 1963-roman Ons wag op die kaptein) en die Bybelse geskiedenis van Lot in die sondige stede Sodom en Gomorra… In die geheel gesien is Retoer ’n bundel wat ’n besondere gevoeligheid toon vir hedendaagse aktualiteite tesame met ’n bewustheid van die historiese lae wat daaronder lê. Interessant genoeg vir ’n rock-musikant en liriekskrywer is Bezuidenhout se poësie inhoudelik en tegnies nogal tradisioneel, alhoewel hy tref met sy skerp waarnemings en verrassende beelde van die stadsomgewing.”
– Louise Viljoen, LitNet

“Retoer is ’n bundel wat die stem van die post-apartheid- Afrikaanse generasie pertinent in die Afrikaanse poësie registreer. Bezuidenhout se debuut behoort met entoesiasme ontvang te word deur die Afrikaanse emigrantegemeenskap versprei oor die aardbol. Ook Afrikaanssprekendes wat raakpunte soek vir ’n nuwe identiteit in ’n breë demokratiese gemeenskap sal by dié verse aanklank vind.”
– Melt Myburgh, Rapport

“Retoer, Bezuidenhout se poësiedebuut, plaas hom slap bang van meet af aan binne ’n verskeidenheid tradisies in die Afrikaanse letterkunde… Jy kom agter die skrywer het sy huiswerk gedoen en die tekste praat dikwels op verskillende vlakke luidkeels saam met hedendaagse of historiese intertekste. Nie net dit nie, maar ook die sosiaal-maatskaplike (verval), mense wat landuit vlug weens die misdaad en misdaad self – dít als word deel van dié retoer (-kaartjie)… Daar is mooi en hartseer verse, soos dié strofe uit ‘Probeer meestal vergeet’ (bl. 50) oor ’n Suid-Afrikaanse vrou in Vancouver: ‘Sy ruik nie meer die aroma van / gemaalde koffiebone, vars botter, / konfyt en room nie. Sy probeer onthou / hoe stoeppolitoer onder kaal voete voel / wanneer Augustus se koelte die jasmynrank se stuif / stoep toe asem.’ As Retoer die gevolg is van Bezuidenhout se slapeloosheid, hoop ’n mens hy slaap nóg minder in die toekoms.”
– Jo Prins, Beeld

“Die titel en voorblad van Bezuidenhout se debuutbundel verklap reeds dat dit hier oor plekke en reise gaan, meestal letterlik. Retoer veronderstel ‘dat jy weet waar die begin is’ en Sodom en Gomorra, oftewel Pretoria en Johannesburg, is seker net so ’n goeie wegspringplek soos enige ander. Dis die stedelike landskap in al sy naakte waarheid wat hier geskets word. Die reis gaan egter verder, land-uit, waar uitgewekenes probeer vergeet, en ook terug in die (Afrikaner se) geskiedenis. So aktueel soos jy kan kry, soms meer prosa as poësie, maar nietemin raak verwoord.”
– Ilse van Staden, Sarie

“Die driehoek is nou voltooi. WatAndries Bezuidenhoutmet die albums Spergebied (as deel van die Brixton Moord en Roof Orkes) en sy solo-album Insomniak se Droomalmanak begin het, sluit hy nou af met die digbundel Retoer. Die temas, woorde en gevoel van dié drie is so ineengestrengel dat hulle amper nie as afsonderlike eenhede beskou kan word nie. Bezuidenhout vul ook die woorde in die bundel met sketse aan wat teruggryp na die tyd toe die gedigte geskryf is. Hulle sê dieselfde, dra dieselfde gevoel oor… Hierdie bundel kom oor jare. Dit kom ’n mens agter aan die temas wat daarin voorkom. Net soos die albums, is Retoer deurspek met herinneringe, skuldgevoelens en in die algemeen nagmerries oor jong dienspligtiges se ondervindings in die weermag. Vir Bezuidenhout self is die betrokkenheid van genoemde soldate in die townships steeds na aan die nerf… Bezuidenhout se reis strek van Suid-Afrika na verskeie ander wêreldstede, maar soos die titel aandui, is daar tog ’n terugkeer. Hy is glo nou uitgeskryf oor sekere sake: ‘Soos strafwerk het ek dit uitgeskryf en nou kan ek aanbeweeg.’ Al is dit ’n eerlike en persoonlike beswering van duiwels, spreek dit tot die leser. Is dit nie in die eerste instansie wat poësie moet doen nie?”
– Mariana Malan, Die Burger

By die bekendstelling van Andries Bezuidenhout se debuutbundel Retoer (Protea, 2007) – Martjie Bosman

Andries Bezuidenhoutis reeds bekend, as rocksanger en liriekskrywer, as rubriekskrywer en ook miskien as sosiologie-navorser. Vanaand is dit egter my voorreg om die digterAndries Bezuidenhoutbekend te stel, ’n kant van hom wat u miskien ook so sal verras as wat dit my verras het, en die faset van sy skrywerskap wat, wie weet, die ander kan oorstyg en oorleef.

Soos Bezuidenhout self, is sy debuutbundel Retoer veelkantig en by hierdie geleentheid kan ek net enkele dinge aanroer wat my met die lees en herlees daarvan getref het en wat dalk vir u die bundel ’n bietjie kan oopmaak. Nie dat Retoer ’n ontoeganklike bundel is nie. Inteendeel. Maar die skynbare eenvoud van Bezuidenhout se styl is bedrieglik en onder die oppervlak lê, soos die goud van die stad Gomorra wat so ’n belangrike gegewe in die bundel is, heelwat om te ontdek.

Retoer is ’n bundel wat van voor tot agter gelees behoort te word. Kyk ook mooi na die omslag, dan na die inhoudsopgawe en na die verskillende afdelings waarin die gedigte aangebied word: Spronge, Reise, Sodom, Gomorra en Vertrekke. Lees dan die motto: “Wie is die kaptein? Wat gaan ek vir hom sê?” (Ons wag op die kaptein – Elsa Joubert). Aha, sal party van u dink, Bezuidenhout is mos al lankal besig met die kaptein. As u dan die Bybelse aanhaling gelees het oor die geskiedenis van Lot en die stukkie oor die Slagtersnekopstand (waar Bezuidenhouts ’n groot rol gespeel het), kom ’n mens by die eerste gedig, “Pleidooi”. Dis ’n sleutelgedig wat ek graag bietjie nader wil beskou. Die eerste paar reëls lui:

Dus is jy nou hier,
Kaptein,
met vlamme in jou hande
en ’n kraai op jou skouer  …”

Met die lees van hierdie gedig word dit duidelik waarom die motto iets dreigends inhou: die kaptein is nie ’n redder nie, maar eerder ’n soort regter of selfs ’n kaperkaptein met ’n kraai as adjudant of geleigees by wie die spreker ’n pleitskrif wil inlewer. Die “vlamme in jou hande” laat ’n mens ook verstaan waarom daar in die motto van die afdeling na Sodom en Gomorra verwys is. Hierdie stede is mos met vuur en swael vernietig. Hiervandaan af ontvou die res van die bundel as dele van die pleitskrif, as brokke getuienis wat aangebied word ter versagting van die vonnis van die “ons” met wie die spreker hom vereenselwig. Hy sê in die laaste reëls van hierdie gedig:

Al is ons waarskynlik

taamlik
skadelik –

wees ons tog genadig.

Hier word Breyten Breytenbach se woorde “kyk, hy is skadeloos, wees hom tog genadig”, omgedop. Hieroor later meer.

Wat die inhoud van die klagstaat teen die “ons” is, word nêrens nader gespesifiseer nie. Dit bly vaag, en ons kan slegs uit die aard van die verweer wat aangebied word, aflei dat dit te make het met die blote teenwoordigheid van die “ons” hier aan die suidpunt van Afrika, mense wat gedink het hulle gaan net tydelik hier bly, maar so half sonder vaste bedoelings en toevallig al verder die binneland ingetrek het in die “rigting van water en gras.//So loop ons aanhoudend/so hou ons aan loop” (“Wingerdranke groei”, p. 27).

Wie die “ons” is, word wel later aangedui in die gedig “Ons” (p.35): Dié geslag wat nie die Du Plooys van Soetmelksvlei geken het nie, wat nie jammer voel nie, wat nie maak of hulle die land verander het nie, maar wel diegene is “wat in Angola en in Wimpy Bars moes vrek.”

In hierdie gedig word dit reeds duidelik datAndries Bezuidenhoutstem gee aan ’n geslag wat nie baie gehoor word nie, die jongstes van dié wat nog diensplig gedoen het, die laaste ontnugterde “deelnemers’ aan die instandhouding van die vorige bewind. ’n Losgeslane geslag, wil dit lyk in die gedig “Ons”.

Maar ook nie heeltemal losgeslaan nie. Die talle gedigte oor momente uit die geskiedenis van Suid-Afrika (die agt gedigte van die reeks “Retoer”, byvoorbeeld, en “Vernichtungsbefehl”) dui op ’n digter met ’n historiese bewussyn. Gedigte soos “Ons ry iewers naby Ottersfontein verby” en “Afrika se wit kinders” dui op ’n verbondenheid aan familie en vriende, terwyl die twee afdelings “Sodom” en “Gomorra” eintlik ’n ondersoek is na die verbondenheid aan plekke.

Daarby is Bezuidenhout se poësie ook stewig veranker in die Afrikaanse letterkunde. Daardie verwysing na Breytenbach waarsku die leser dat hierdie digter heeltemal bewus is van die tradisie waarbinne hy skryf en dat hy sy eiesoortige antwoord daarop gaan gee. Hy verwys nie, soos talle van sy generasiegenote, by voorkeur na buitelandse skrywers nie. Hier vind jy aanhalings uit en inspelings op Totius se Trekkerswee, op Toon van den Heever se “In die Hoëveld”, op N.P. van Wyk Louw en D.J. Opperman, Karel Schoeman en natuurlik Elsa Joubert. Die motto’s is oorwegend afkomstig uit die lirieke van Afrikaanse sangers en Afrikaanse gedigte. Van die treffendste inspelings is dié op  “Die towenares” van Eugène N. Marais in die droewige “Probeer meestal vergeet”, met die frases “Bedags hoor sy nie meer die spreeus/ se gekwetter… nie”, “Sy ruik nie meer die aroma van/gemaalde koffiebone … nie” en “Wanneer dit donker word/kan sy nie meer na krieke luister nie”, en as die spreker sê “Nou soek sy na woorde”, weet ons dat die stem van die storieverteller vir die banneling/emigrant in Vancouver stil geword het. Teen hierdie agtergrond is dit myns insiens nie vergesog om van die oproep van getuienis en die uitspeel van taferele uit die Suid-Afrikaanse geskiedenis van Retoer te praat as ’n soort eietydse Die dieper reg nie.

Maar met ’n verskil: Die mense, die landskap is hier nie verhewe of mooi nie, eerder banaal, gestroop. Huislike tonele, stadstonele en landskappe sonder veel maklik herkenbare skoonheid word hier aangebied, soos in die lakonieke slot van “Brixton, Johannesburg”:

Ons skrik as ’n rukwind plathand
teen ’n dakplaat en die agterdeur klap.
Ag, nou ja, sê jy,
ons het nou wel nie ’n uitsig nie,
maar ons het reception.

Bezuidenhout skryf nie juis oor die meer gebruiklike poëtiese temas van liefde en verlatenheid nie. Hy skryf oor gewone mense in alledaagse situasies en oor die vraagstukke waarmee baie van ons tans spook, soos in die gedig “Plein”:

As dit dan eendag
tog daarop neerkom
sal ons vlug. Intussen
sit Lot en sy vrou
in ’n verkeersknoop vas –
noord of suid, met dié twee stede
is dit maar om ’t ewe.

Die leser sou kon vra: Maar is dit kuns? Lyk poësie dan so? So sonder mooi beeldspraak en rym en metriese patrone? Of moet ons die poëtiese dalk ook soek in die hegte struktuur van die bundel as geheel en in die uitgebreide metaforiek wat deur die “wag op die kaptein” gevorm word? Daaroor sal seker nog heelwat gesels word.

In die laaste afdeling, “Vertrekke”, word die kaptein weer aangespreek deur die pleitbesorger. Hy sê:

Ek is moeg
om hier agter woorde
te waak
vir jou, Kaptein,
jy en jou kraai
en jou implemente
van oordeel en wraak.

en ’n beitjie later, met woorde wat klink of dit uit vanoggend se koerant kom en tog ook ’n bietjie na Van Wyk Louw:

Miskien langs die pad
sal ek weer kneel
met jou loop teen my skedel,
miskien in ’n winkelsentrum
tussen die geweer
en die kassier beland
met lood deur my kop,
of dalk ’n mes teen my keel,
’n bottelskerf,
’n strykyster,
kookwater –
alles so

asemrowend

pateties

en doodgewoon.

Word Sodom en Gomorra uiteindelik vernietig? Lees die bundel en besluit self!

Martjie Bosman
20 Februarie 2008